رشته کارشناسی فرش
تا چندی پیش در ایران به هنر بسیار ظریف و زیبای فرش و فرش سجاده ای تنها به صورت یک حرفه نگاه میشد و رشته کارشناسی فرش وجود نداشت. هنری که نسل به نسل به صورت سنتی و استاد- شاگردی منتقل میگردید. به عبارت دیگر کمتر کسی در این زمینه مطالعه، تحقیق و پژوهش انجام داده بود. و یک مرکز دانشگاهی برای آموزش، حفظ و حراست و پیشرفت این هنر اصیل ایرانی و سرمایه ملی وجود نداشت.
اما خوشبختانه در دهه هفتاد به همت وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، رشته کارشناسی فرش و سجاده فرش در برخی از دانشکده های هنر مراکز آموزش عالی ارائه گردید. رشته ای که میتواند موجب رشد و اعتلای هنر و صنعت فرش و فرش سجاده ای کشورمان گردد.
در این رشته دانشجو درباره تاریخچه فرش و فرش سجاده، جامعه شناسی فرش و سجاده فرش، انواع بافت، ابزار بافت، طراحی، رنگ و الیاف فرش و فرش سجاده اطلاعات لازم را به دست می آورد.
برای مثال، در فرش دستی سه نوع الیاف طبیعی پشم، ابریشم و نخ به کار میرود. که دانشجوی رشته کارشناسی فرش، با این الیاف و نحوه تکنولوژی هر یک از آنها به صورت علمی آشنا میشود. یعنی ریسندگی و رنگرزی این الیاف را می آموزد.
همچنین دانشجوی رشته کارشناسی فرش با فرش های مناطق مختلف جغرافیای ایران که از نظر الیاف، بافت، طرح و رنگ متفاوت است، آشنا میگردد.
البته لازمه کسب این دانش، اطلاع از جامعه شناسی نقاط مختلف ایران است.
برای مثال، در فرش و سجاده فرش کاشان بیشتر از رنگ های قرمز و سرمه ای استفاده میشود. اما در قالی تبریز رنگ های بژ، کرم و مسی کاربرد دارد و این تفاوت رنگ به دلیل تفاوت محیطی و جغرافیایی شهرها و مناطق یاد شده است.
در کل رشته کارشناسی فرش و فرش سجاده ای دارای پنج گرایش مرمت و تکمیل، طراحی، رنگرزی بافت و سایر زیر اندازها است. که گرایش مرمت و تکمیل بیشتر به تکنولوژی فرش میپردازد؛ یعنی دانشجو با الیاف، رنگ، رنگرزی شیمیایی و سنتی، انواع بافت، دارکشی فرش، انواع گره ( که نماد فرش است)، نحوه حفظ کیفیت و ابعاد فرش و مرمت فرش آشنا میشود و در گرایش طراحی، دانشجو درباره انواع مختلف نقش های قالی های ایرانی اطلاعات گسترده تری به دست می آورد و درباره طراحی قالی و تا حدودی گلیم آموزش میبیند.
در گرایش رنگرزی دانشجو با نحوه رنگرزی شیمیایی و سنتی آشنا میشود و در زمینه شیمی تجزیه، تکنولوژی رنگ و شیمی و تکنولوژی مواد رنگرزی اطلاعاتی به دست می آورد .
رشته بافت نیز دانشجو به طور تخصصی تر به بافت قالی میپردازد و انواع گره ها و بافت قالی را آموزش میبیند.
در گرایش سایر زیر اندازها نیز دانشجو بافت گلیم، سوماک، زیلو، گبه و سایر زیراندازها را آموزش میبیند و با نحوه مرمت گلیم، جغرافیا و نقوش نمادهای گلیم و سایر زیراندازهای سنتی ایران آشنا میشود.
توانایی های لازم برای دانشجوی رشته کارشناسی فرش :
دانشجوی این رشته باید فردی خلاق، نوآور و علاقه مند به هنر و صنعت فرش و سجاده فرش باشد.
دانشجویی که بدون هدف رشته کارشناسی فرش را انتخاب کرده باشد، پس از فارغ التحصیلی جـایـگاهی در صـنعت فـرش نـخواهـد داشت،
در نقطه مـقابل نـیز دانشجویانی هستند که با علاقه و پشتکار بسیار به این رشته آمده اند و به دنبال آموزش و بهبود کیفیت هنر فرش هستند و قدم های موثری نیز در این زمینه برداشته اند.
همچنین کارشناس فرش و فرش سجاده باید از تاریخ هنرهای دستی و بومی، بخصوص هنر فرشبافی آگاهی داشته باشد و به یاری ذوق هنری، طرح هایی ارائه دهد که هم از اصالت بومی و هم از نوآوری برخوردار باشد.
موقعیت شغلی رشته کارشناسی فرش در ایران :
در کشور ما، هیچ کالایی از نظر ارزش افزوده مشابه فرش و فرش سجاده ای نیست. زیرا از یک سو، مواد اولیه فرش در ایران تهیه میشود. و از سوی دیگر، فرش دستبافت ایرانی در بازارهای جهانی دارای ارزش مادی بسیار زیادی است.
به همین دلیل در حال حاضر، بسیاری از مراکز خصوصی و دولتی هستند که به دنبال فارغ التحصیلان این رشته میگردند. که در زمینه طرح، رنگ و بافت مهارت و خلاقیت داشته باشند.
عده ای از فارغ التحصیلان نیز به عنوان مشاور بازرگانان فرش و سجاده فرش فعالیت میکنند. یا خودشان در زمینه تولید فرش یا صادرات فرش و سجاده فرش سرمایه گذاری کرده و در این زمینه فعالیت میکنند. و بالاخره تعداد قابل توجهی نیز این هنر را در مراکز کار و دانش آموزش میدهند.
درسهای رشته کارشناسی فرش در طول تحصیل :
دروس مشترک در گرایشهای مختلف رشته کارشناسی فرش و سجاده فرش:
شیمی عمومی، هندسه نقوش در هنرهای سنتی ایران، هنر در تمدن اسلامی، آشنایی باهنر در تاریخ، کارگاه طراحی پایه، تاریخ فرش، عکاسی، جامعهشناسی فرش، آشنایی با هنرهای سنتی ایران، کارگاه بافت قالی، شناخت و ارزیابی فرش دستبافت، اصول رنگرزی، کارگاه طراحی سنتی، آشنایی با مواد اولیه و ابزار، کارگاه مرمت و نگهداری قالی، کنترل کیفی استانداردهای فرش و فرش سجاده ای، پژوهش در فرش ایران، جغرافیای فرش و سجاده فرش، سیر تحول و تطور نقوش و نمادها در هنرهای سنتی، علوم الیاف، ریسندگی، زیباییشناسی فرش ایران، اقتصاد فرش ایران
دروس تخصصی گرایش طراحی :
کارگاه طراحی گلیم و سایر زیراندازها، بررسی طرحها و نقوش قالی ایران، کارگاه طراحی قالی، کارگاه نگارگری، کارگاه رنگ و نقطه، شناخت انواع مختلف نقوش قالیهای ایرانی
دروس تخصصی گرایش مرمت و تکمیل :
آشنایی با اصول غبارگیری و شستشوی فرش، بررسی طرحها و نقوش قالی ایران، کارگاه بافت گلیم، کارگاه بافت قالی، مرمت و نگهداری گلیم و سایر زیراندازها، مرمت قالی، شناخت مواد ویژه مرمت قالی، کارگاه رنگرزی سنتی، کارگاه رنگرزی شیمیایی
دروس تخصصی گرایش رنگرزی:
کارگاه رنگرزی سنتی، کارگاه رنگرزی شیمایی، شیمی تجزیه و آزمایشگاه، شیمی و تکنولوژی مواد رنگرزی و آزمایشگاه تکنولوژی رنگ، فیزیک الیاف و آزمایشگاه
دروس تخصصی گرایش سایر زیراندازها در کارشناسی فرش و سجاده فرش:
کارگاه بافت گلیم،کارگاه بافت سوماک، کارگاه بافت زیلو، کارگاه بافت گلیمهای یک رو، کارگاه بافت گبه و سایر قالیهای ایلیاتی، کارگاه بافت طراحی گلیم و سایر زیراندازها، کارگاه مرمت و تکمیل انواع گلیم و سایر زیراندازها، جغرافیای گلیم و سایر زیراندازها، بررسی نقوش و نمادها در گلیم و سایر زیراندازهای سنتی ایران، پژوهش در نقش و رنگ گلیم و سایر زیراندازهای ایران
رشته کارشناسی فرش، طراحی فرش
گروه هنر/ رشته فرش
بازار کار و آینده شغلی رشته فرش
فرش یکی از کالاهای اصلی و صادراتی کشور ایران محسوب می شود که جایگاه ویژه ای در کشورهای مختلف دنیا دارد.
برای تهیه و تولید فرش نیازی به تهیه مواد خارجی نبوده و اکثر مواد اولیه تولید فرش در کشور ما وجود دارد. و به همین دلیل می توان با کمترین هزینه فرش های باکیفیتی تولید کرد و از طرف دیگر با قیمت مناسب در بازارهای جهانی به فروش رساند. و از این جهت فرش به عنوان یکی از کالاهای پرسود محسوب می شود. که می تواند علاوه بر زمینه اشتغال و رونق کسب و کار داخل را فراهم کند. درآمد ارزی مناسبی نیز برای کشور به ارمغان آورد.
در حال حاضر کارخانه و کارگاه های مختلفی در زمینه تولید فرش فعالیت می کنند. و محصولات تولیدی آن ها در بازارهای داخلی و خارجی به فروش می رسد. و این مراکز تولیدی برای ادامه راه و موفقیت بیشتر نیاز به کارشناسان حرفه ای حوزه فرش دارند. تا بتوانند در زمینه های مختلف مانند طراحی، تولید، رنگ و دیگر موارد مهم به آن ها کمک کنند.
افرادی که بتوانند در زمینه فرش اطلاعات مناسبی به دست آورند، بدون شک می توانند در این کارخانه ها مشغول به کار شوند. و حتی اگر بتوانند سرمایه گذار مناسبی جذب کنند و یا خودشان سرمایه راه اندازی کارگاه فرش بافی را داشته باشند. می توانند اقدام به تأسیس کارخانه و یا کارگاه فرش بافی کنند و از این راه درآمد مناسبی به دست آورند.
یکی دیگر از حوزه هایی که برای فارغ التحصیلان رشته فرش وجود دارد آموزش است. که افراد فارغ التحصیل این رشته می توانند با طی کردن مقاطع بالا به عنوان مدرس فرش مشغول به کار شوند.